Een dak is in de regel een overdekking van een gebouw of een onderdeel daarvan (denk aan een carport). Het bestaat uit een of meer hellende of schuine vlakken, een dakschild genoemd, of uit een horizontaal vlak, een zogenaamd platdak. Zie dakvorm voor ander vormen die daken kunnen aannemen. Het doel van een dak is het onderliggende gebouw te beschermen tegen weersinvloeden, zoals regen, sneeuw, wind, hoge en lage temperaturen. Het wordt daarom ook de "vijfde gevel" genoemd. De uitstraling van het dak vormt mede het aanzicht van het gebouw en is naar vorm en constructie afhankelijk van de klimatologische omstandigheden ter plaatse, de beschikbare bouwstoffen en de gebruikte bouwstijl.
Dak
Dakkapel
Een dakkapel is een uitbouw van het schuine dakvlak, veelal bestaande uit een verticaal raamkozijn al of niet voorzien van beweegbare delen, twee driehoekvormige zijwangen en een afdekking, gemaakt als een plat-, zadel-, schild- of lessenaarsdak. Een dergelijke uitbouw wordt ook wel koekoek genoemd of akkenailtje (voornamelijk in Groningen). Het raamkozijn dient voor licht- en luchttoetreding op de zolder of zolderkamer. Vaak geeft een dakkapel de extra ruimte met stahoogte (hoofdruimte), die nodig is om op zolder een kamer te kunnen maken. Een dakkapel kan direct tijdens de nieuwbouw worden aangebracht, maar wordt vaak naderhand gemaakt om extra ruimte te verkrijgen.
Dakpan
Een dakpan is een dakbedekking van gebakken klei of gevormde beton, die vaak op een hellend dak worden toegepast. Ook kunnen dakpannen verticaal worden verwerkt, hiertoe vormt de verankering een essentieel onderdeel. Op het houten dak wordt een latwerk gemaakt van panlatten op de maat van de pannen, waar de pannen met een nok op rusten. De pannen vormen een aaneengesloten geheel. Doordat ze elkaar overlappen en veelal zijn voorzien van kop- en zijsluitingen wordt een waterdicht en windvast geheel gevormd.
Diversen
Verglaasde of geglazuurde pannen kennen een afwerking van een glimmende tot matte glazuur. Een speciaal soort dakpan is de ventilatiepan waarvan de vorm in overeenstemming moet zijn met de omliggende pannen qua panmodel. De ventilatiepan is voorzien van een opening in de pan om de onder de pannen aanwezige ruimte te ventileren. Andere eventuele bijbehorende zaken voor een pannendak kunnen doorzichtige of doorschijnende pannen zijn van glas of kunststof, en in metaal of kunststof uitgevoerde dakdoorvoeren voor een ontluchting.
Gewonen dakpannen
Vroeger werd in Nederland al veelvuldig gebruikgemaakt van gebakken dakpannen. Het type "Oude Holle" was een veel gebruikt model. Tegenwoordig worden pannendaken heel vaak bedekt met betonnen dakpannen, een variant daarin wordt ook wel een sneldekpan genoemd. Het voordeel van betonpannen is dat ze niet krom trekken na verloop van tijd, en dat ze eenvoudig op maat te maken zijn. Een nadeel van de maatvastheid en de strakke sluitingen is dat er weinig getrokken of geduwd kan worden tijdens het leggen, de breedte van het dakvlak moet daarom vrij nauwkeurig worden bepaald. Verder zijn ze ecologisch beter omdat ze niet op hoge temperatuur gebakken behoeven te worden. Door zijn grotere afmeting dan een gebakken pan is het gewicht per stuk groter en liggen zeer stabiel verankerd in elkaar op het dakvlak. Hoewel ze onder meer qua duurzaamheid goed voldoen, geeft men bij de "betere" bouw vooral vanwege de visuele uitstraling de voorkeur aan de gebakken keramische dakpannen.
Hellend dak
Een traditioneel hellend dak bestaat uit de dakbedekking (dakpannen); dakbeschot (houten planken) waarop de panlatten zijn aangebracht en de onderliggende dakconstructie bestaande gordingen, spanten etc. Moderne hellende daken bestaan uit zelfdragende dakelementen, die van muurplaat tot nok lopen, deze elementen zijn voorzien van isolatie, een dampremmende laag aan de warme kant, en aan de buitenzijde panlatten om de pannen te kunnen dragen.
Platdak
De opbouw van een platdak is in grote lijnen van buiten naar binnen: de dakbedekking; de constructie die de dakbedekking + isolatie draagt, bijvoorbeeld het dakbeschot of dakplaten van gewapend beton of anderszins; dan de constructie die de dakbedekking met de drager draagt, denk aan een houten balklaag of stalen balken die de dakplaten ondersteunen. De constructie kan ook zelfdragend zijn, dat wil zeggen prefab betonplaten die van muur tot muur lopen, waarop isolatie en dakbedekking is aangebracht.
Productie dakramen
Tegenwoordig worden dakpannen machinaal gemaakt. Een met een strengpers gemaakte koek klei wordt op een revolverpers gelegd en in een boven- en ondervorm in de gewenste vorm geperst. Deze wordt dan gedroogd in een droogoven, eventueel voorzien van een afwerklaag zoals een kleipapje met metaaloxide. Om een nog dichtere structuur te krijgen, wordt aan dit kleipapje een fractie glas toegevoegd zodat een edelengobe verkregen wordt. De dakpan wordt daarna gebakken in een oven. In een speciaal proces, vooral in zuid-Nederland toegepast, ontstaat het zogeheten "blauw gesmoord", pannen met een speciale kleur blauwduifgrijs . Deze pannen hebben geen afwerklaag; de scherf is blauwgrijs, ontstaan doordat de luchttoevoer na het bakproces, gaarbrand, wordt afgesloten.
Soorten dakpannen
Er moet direct onderscheid gemaakt worden tussen een pan op basis van klei (keramische pan), of beton. Eveneens moet onderscheid gemaakt worden naar het soort klei; gemengde rivierklei, of westerwaldklei. Indien het bovenste deel van een dakpan vlak ligt spreekt men van vlakke of platte dakpannen en indien het gegolfd is, spreekt men van holle dakpannen. De afwerklaag speelt een zeer grote rol, immers dit is in combinatie met de vorm het uiterlijk van het dak waar men talloze jaren tegen aan kijkt. Gewone dakpan